People's Temple: πείραμα της CIA ;

Σαν σήμερα, το 1978, ο δημοσιογραφικός φακός αποκάλυπτε στα δάση της Γουιάνα ένα από τα φρικιαστικότερα εγκλήματα του αιώνα. Λίγοι νεότεροι θα το γνωρίζουν και ελάχιστοι της γενιάς αυτής θα το θυμόνται. Πρόκειται όμως για ένα περιστατικό που έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη αριθμητική απώλεια Αμερικανών πολιτών πριν την 11η Σεπτεμβρίου. 

Σαν σήμερα λοιπόν, στα δάση της Γουιάνα 908 Αμερικάνοι πολίτες, μεταξύ των οποίων και 303 παιδιά, θα άφηναν την τελευταία τους πνοή, σε αυτό που έχει περιγραφεί ως "η μαζικότερη αυτοκτονία" όλων των εποχών. Πώς γίνεται να αυτοκτονήσουν μαζικά τόσα άτομα ρωτάτε; Ας πιάσουμε την ιστορία από την αρχή.

Στις 3 Μαΐου του 1931, σε ένα χωριό της Ιντιάνα των ΗΠΑ, γεννιέται ο James Warren Jones, γνωστός ως Jim Jones. Έχοντας μεγαλώσει σε ιδιαίτερα αυταρχικό περιβάλλον, ο Jim Jones γρήγορα θα στραφεί στην εσωτερική αναζήτηση της ταυτότητάς του.

Κατά την περίοδο των σπουδών του, ο βαθιά θρήσκος Jim Jones, θα διαβάσει έργα των Μαρξ, Ένγκελς, Γκάντι και Χίτλερ και για μικρό χρονικό διάστημα, θα παρακολουθήσει συγκεντρώσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ. Το μακαρθικό δόγμα, σύντομα θα του προκαλέσει προβλήματα και θα αποφασίσει να αποστασιοποιηθεί. Ο Jim Jones, θα εξακολουθήσει να προσπαθεί να εκφράσει το συνονθύλευμα των αντικρουόμενων ιδεών του, μέχρι που επιλέγει να τις δομήσει σε ένα θρησκευτικό δόγμα "χριστιανοκομμουνισμού" ιδρύοντας παράλληλα την εκκλησία "People's Temple".

H εκκλησία του Jones όπως και κάθε εκκλησία που σέβεται τον εαυτό της, σύντομα ξεκινά να διαπλέκεται στην πολιτική. Μέσω της επιρροής του σε ικανό αριθμό ψήφων, ο Jones θα υποστηρίξει τον "δημοκρατικό" Charles Boswell στις δημαρχιακές εκλογές του 1960. Ο Boswell θα εκλεγεί δήμαρχος της Indianapolis και θα επιστρέψει τη χάρη, διορίζοντας τον Jones διευθυντή της επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της πόλης. Από εκεί και μετά η πορεία του Jones και της αίρεσής του, θα είναι διαρκώς ανοδική.

Μερικά χρόνια μετά η αίρεση του Jones θα ανοίξει εκκλησίες και στην πόλη του San Fransisco. Η φτώχεια, η ανεργία και τα κοινωνικά και οικονομικά αδιέξοδα, θα στρέψουν πολλούς πολίτες, στα δήθεν ανοιχτά κηρύγματα αγάπης της. Το People's Temple θα γνωρίσει μεγάλη απήχηση στα φτωχά στρώματα της πόλης και κυρίως στην χειμαζόμενη κοινότητα των αφροαμερικανών.

O Jim Jones, μετά την μεταφορά της αίρεσης στο  San Fransisco ξεκινά να μεταστρέφει και το περιεχόμενο των κηρυγμάτων του. Από εκεί που δεν παρουσίαζε ποτέ τον εαυτό του σαν εκπρόσωπο του Θεού, ξεκινά να αυτοπροβάλλεται σαν "σωτήρας", "μεσάζων" και "οτιδήποτε χρειάζεται ο άνθρωπος να είναι". Παράλληλα ξεκινά να προβάλλει ως κεντρικό άξονα της ιδεολογίας της αίρεσής του, τη δημιουργία μιας "επίγειας Εδέμ" όπου τα μέλη της αίρεσης θα σωθούν από το επερχόμενο πυρηνικό ολοκαύτωμα.

Με τη χρήση κεφαλαίων, που του παρέχουν χρηματοδότες, τα ονόματα των οποίων δεν δόθηκαν ποτέ στη δημοσιότητα, ο Jim Jones θα ξεκινήσει να χτίζει την "Εδέμ" του στο  Redwood Valley της California. Παράλληλα, ο Jim Jones θα παίξει καταλυτικό ρόλο στην εκλογή του  George Moscone στη δημαρχία του San Francisco. Και πάλι, η προσφορά του θα ανταποδοθεί, όταν ο Moscone θα τον διορίσει διευθυντή του Housing Committee.

To 1977, ξεκινά το δεύτερο σκιώδες εγχείρημα του People's Temple. Σε ένα puppet state, τη γνωστή Γουιάνα, η αίρεση, πάλι με άγνωστους χρηματοδότες, ξεκινά τη δημιουργία του "People's Temple Agricultural Project" (ή Jonestown ) . Μια αγροτική κοινότητα βαθιά στη ζούγκλα. Εκεί η αίρεση θα καλλιεργούσε το έδαφος και θα προωθούσε τους καρπούς του στην κοινότητα της Redwood Valley.

Τα πράγματα ξεκινούν να παίρνουν άσχημη τροπή, από το 1977, όταν οικογένειες μελών του People's Temple και πρώην μέλη του, δημιουργούν συλλόγους που απαιτούν τη διερεύνηση της αίρεσης καθώς την κατηγορούν για ψυχολογική βία, καταπίεση των μελών της και πλύση εγκεφάλου. Ακόμα ο Jones είναι χρήσιμος, οπότε όλα αυτά θα μείνουν στην αφάνεια.

Την ερχόμενη χρονιά, o Tim Stoen και άλλα παλιά μέλη του People's Temple, μην μπορώντας να διεκδικήσουν από αλλού κρατική παρέμβαση στο ζήτημα της αίρεσης απευθύνουν έγγραφο στον ρεπουμπλικάνο γερουσιαστή  Leo Ryan. Οι ακτιβιστές διαμαρτύρονται για το σκιώδες καθεστώς λειτουργίας της αίρεσης, για παγιδευμένους συγγενείς τους, αλλά και για απειλές από αγνώστους για τη ζωή τους. Η υπόθεση περνά στην δικαιοδοσία του FBI και ορισμένοι από τους ακτιβιστές, όπως το ζεύγος Mills, περνούν σε πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων. Η σύνδεση των απειλών με το People's Temple δεν στοιχειοθετήθηκε ποτέ.

Ο γερουσιαστής Leo Ryan υπήρξε ένας περίεργα αντικομφορμιστής πολιτικός των ΗΠΑ. Αν και συντηρητικός και αντιδραστικός, υιοθετούσε μια πιο άμεση προσέγγιση των ζητημάτων που τον αφορούσαν. Για παράδειγμα, προκειμένου να διερευνήσει το θέμα των συνθηκών κράτησης στις φυλακές της κομητείας Folsom, έμεινε μια εβδομάδα σε αυτές με ψεύτικο όνομα.

Όταν η υπόθεση του People's Temple πέρασε στα χέρια του ο Ryan ανακοίνωσε ότι θα διερευνήσει το θέμα "hands down". Παράλληλα, μεγάλη εφημερίδα του San Fransisco ειδοποίησε ευγενικά τον Jim Jones ότι επίκειται αποκαλυπτικό άρθρο για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός της αίρεσης. Το αποτέλεσμα ήταν η ψύχραιμη και οργανωμένη μετακίνηση ολόκληρης της αίρεσης και των κεφαλών της, από τις ΗΠΑ στο Jonestown της Γουιάνα, εν μία νυκτί!

Μερικές ημέρες μετά,  το Jonestown θα επισκεφθεί ο γερουσιαστής Ryan με πολυπληθές επιτελείο δημοσιογράφων και ανταποκριτών.


Μέρα 1η στο Jonestown

Η πρώτη ημέρα της επίσκεψης του γερουσιαστή αποδεικνύεται καλή. Η υποδοχή τους στο Jonestown είναι θερμή, ενώ όλοι οι κάτοικοί του φαίνονται ευτυχισμένοι. "Το Jonestown είναι ό,τι καλύτερο μου έχει συμβεί στη ζωή" δηλώνει στην κάμερα των δημοσιογράφων του NBC μέλος της αίρεσης. Το βράδυ, σε μια φιέστα προς τιμήν του, ο Ryan θα παραδεχτεί: "Όλα φαίνονται μια χαρά από όσο μπορώ να δω". Το πλήθος του People's Temple ξεσπά σε παραληρηματικά χειροκροτήματα.


Μέρα 2η στο Jonestown

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης ημέρας, τα πρώτα δείγματα αντίδρασης αρχίζουν να εμφανίζονται. Ορισμένα μέλη του People's Temple πλησιάζουν κρυφά δημοσιογράφους και τους δίνουν σημειώματα που τους λένε ότι κρατούνται εκεί με ψυχολογικό έλεγχο και ότι θέλουν να φύγουν. Ο γερουσιαστής Ryan παρουσιάζει τα σημειώματα στον Jones και τον ρωτά τη γνώμη του. "Μερικοί άνθρωποι λένε ψέματα. Μερικοί θέλουν την προσοχή των μίντια. Όποιος θέλει μπορεί να φύγει ελεύθερα". Ο γερουσιαστής δηλώνει ότι θα μεταφέρει όσους επιθυμούν να φύγουν μαζί του και τότε σαν ένας διακόπτης να πέφτει. Δεκάδες μέλη ουρλιάζοντας και κλαίγοντας τρέχουν να μαζέψουν τα πράγματά τους. Άλλοι περισσότεροι "πιστοί" τους επιτίθενται φραστικά. Μέσα στο χάος που επικρατεί, μέλος της αίρεσης τραυματίζει επιπόλαια το γερουσιαστή.

Η αποστολή, συνοδεύοντας και τους αποχωρούντες πιστούς θα μεταβεί το ίδιο απόγευμα στο αεροδρόμιο που τους περιμένει το αεροσκάφος τους. Εκεί μια ένοπλη ομάδα ατόμων που φαίνονταν να ανήκουν στην αίρεση, αλλά ήταν άγνωστοι στα περισσότερα μέλη της ανοίγουν πυρ ενάντια στον γερουσιαστή και την αποστολή. Θα σκοτωθούν οι  Don Harris (δημοσιογράφος),  Bob Brown (κάμεραμαν), Greg Robinson (φωτορεπόρτερ),  Patricia Parks (πρώην μέλος της αίρεσης) και ο γερουσιαστής Leo Ryan. Θα τραυματιστούν ακόμα έξι με οκτώ άτομα. Οι επιζήσαντες θα καταφέρουν να επιστρέψουν στις ΗΠΑ.

"Δεν ξέρω από πού  εμφανίστηκαν αυτοί οι άνθρωποι και τέτοιος οπλισμός" καταμαρτυρεί μέλος της αίρεσης που επέζησε της επίθεσης σε σχετικό ντοκιμαντέρ.


Μέρα 3η στο Jonestown

Η τρίτη μέρα διαφαίνεται μοιραία από την αρχή της για το Jonestown. Μια μεγάλη ομάδα ενόπλων έχει κυκλώσει το κεντρικό κτίριο της κοινότητας και ο Jim Jones καλεί σε μάζεμα των μελών του People's Temple. Σε ομιλία του που κρατά μερικά μόνο λεπτά, δηλώνει ότι σύντομα ο αμερικανικός στρατός θα είναι εδώ για να τους σκοτώσει όλους με φρικτούς τρόπους. Προτείνει την μαζική "έξοδο" όλων τους με έναν "αξιοπρεπή θάνατο". Ελάχιστες είναι οι διαμαρτυρίες. Μόνο 5 με 8 άτομα δεν θα υπακούσουν τις εντολές του και θα διαφύγουν στη ζούγκλα. Ο Jim Jones, ρωτάται από μια γυναίκα εάν μπορούν να διαφύγουν στην ΕΣΣΔ. Εκείνος της απαντά ότι κάλεσε την πρεσβεία της και δεν του απάντησαν. Τέτοιο τηλεφώνημα δεν έγινε ποτέ.

Πρώτα τα παιδιά, δηλητηριάζονται με τη χρήση κυανίου σε ένα αμερικανικό αναψυκτικό, το Cool Aid. Οι θύτες είναι οι γονείς τους. Λίγα λεπτά μετά ακολουθούν οι γονείς και όλος σχεδόν ο ενήλικος πληθυσμός του Jonestown. Ο ίδιος ο Jim Jones μένει τελευταίος. Θα ακολουθήσει κι αυτός;


Τα ευρήματα


Τα ευρήματα από το Jonestown είναι φρικτά και συνάμα εντυπωσιακά. 908 άνθρωποι βρίσκονται νεκροί σε ομάδες, ή αγκαλιασμένοι. Όπλα δεν βρίσκονται καθόλου στον χώρο. Το FBI βρίσκει και ηχογραφημένες κασέτες των τελευταίων στιγμών της αίρεσης. Ο Jim Jones βρίσκεται νεκρός στο χώρο με μια σφαίρα στο κεφάλι. Η νεκροτομή του γίνεται στην Γουιάνα και το σώμα του δεν δίνεται για νεκροτομή στις ΗΠΑ. Ο γιος του Jim Jones Stephan ισχυρίζεται ότι ίσως κάποιος άλλος διατάχθηκε να τον πυροβολήσει.


Πείραμα της CIA; 


Η υπόθεση του People's Temple παρουσιάζει ορισμένα περίεργα χαρακτηριστικά που οδηγούν τη σκέψη και σε ένα δεύτερο σενάριο, πέραν του προφανούς. Η CIA κατά τη δεκαετία του 70 - 80 παραδέχεται ότι διενεργούσε πειράματα ελέγχου συμπεριφοράς με τη χρήση ψυχοτροπικών ουσιών (κυρίως LSD). Μήπως θα μπορούσε η υπόθεση του People's Temple να είναι ένα από αυτά; Με άλλα λόγια ένα πείραμα που λειτούργησε μέχρις ενός σημείου και "τερματίστηκε" όταν έπαψε να είναι επιθυμητή η λειτουργία του;

Ας δούμε ορισμένα δεδομένα:

• Οι μεγάλοι χρηματοδότες του People's Temple δεν δημοσιοποιήθηκαν ποτέ από τα ΜΜΕ. Projects όπως αυτά του Redwood Valley και του People's Temple Agricultural Project απαιτούν τεράστια χρηματικά ποσά. Από πού τα διέθετε αυτά η αίρεση;

• Κατά το άνοιγμα της υπόθεσης του People's Temple  κρατήθηκαν απόρρητες 100 περίπου σελίδες του φακέλου της χωρίς να υπάρχει κανένας προφανής λόγος.

• Κανένα από τα μέλη της που επιβίωσαν, δεν γνώριζε τίποτε για τους ενόπλους στο  Jonestown. Πολλοί δε ισχυρίζονται ότι δεν τους ήξεραν ούτε προσωπικά ως άτομα.

• Πώς εξηγείται η ξαφνική μεταστροφή της διάθεσης του πολιτικού συστήματος των ΗΠΑ και του San Francisco απέναντι στην αίρεση; Με άλλα λόγια, πώς από φίλοι και υποστηρικτές της μετετράπησαν τόσο ξαφνικά σε σφοδρούς πολέμιούς της;

• Για ποιο λόγο δεν διενεργήθηκε έστω ενδεικτική νεκροτομή στα θύματα του Jonestown στις ΗΠΑ;

• Μαρτυρίες επιζώντων του Jonestown, μιλούν για συναισθήματα ευφορίας και χαύνωσης, "σαν να είσαι σε όνειρο", ενώ παράλληλα αναφέρουν την διαρκή εκπομπή μηνυμάτων, νύχτα-μέρα από τηλεβόες. Η τελευταία πρακτική απαντάται και στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και στους ελληνικούς τόπους πολιτικής αναμόρφωσης του Εμφυλίου. 

• Πώς εξηγείται η τόσο μαζική υπακοή στην αυτοκτονία τόσων εκατοντάδων ανθρώπων, χωρίς να χρησιμοποιηθούν μέσα ψυχολογικού ελέγχου συνειδήσεων; 

• Βρέθηκαν οι ένοπλοι ανάμεσα στους νεκρούς του Jonestown και αν ναι γιατί δεν βρέθηκε και ο οπλισμός τους; 

Ένα τελευταίο δεδομένο που συνηγορεί ίσως στην υπόθεση του πειράματος ελέγχου συμπεριφοράς, είναι και η μεταγενέστερη μοίρα ορισμένων από τους ακτιβιστές ενάντια στο People's Temple, αλλά και ορισμένων εν ζωή μελών του. 

• Το ζεύγος Mills, μητέρα, πατέρας και κόρη, δολοφονήθηκαν σε "εκτελεστικό στυλ" το 1980 στο σπίτι τους. Η αστυνομία έκανε λόγο για "ένοπλες ομάδες εκδίκησης του People's Temple" γεγονός που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Ο γιος τους Eddie αν και βρισκόταν στο σπίτι δεν χτυπήθηκε και δεν φαίνεται να κατάλαβε το πώς έγινε η δολοφονία. Πώς όμως άραγε μπορούσε να ξέρει ένα ενεργό ως το 1980 μέλος του People's Temple, τα νέα ονόματα και τη νέα κατοικία, ανθρώπων που βρίσκονταν σε καθεστώς προστασίας μαρτύρων από το FBI; Μήπως το ζεύγος Mills ήταν και οι τελευταίοι που γνώριζαν ή υποπτεύονταν πράγματα για το πείραμα; Ως σήμερα η δολοφονία τους δεν έχει εξιχνιαστεί.

• Το κεντρικό στέλεχος της αίρεσης Michael Prokes, αυτοκτόνησε υπό άγνωστες συνθήκες τον Μάρτιο του 1979. Λέγεται ότι είχε εντολές να μεταφέρει μια βαλίτσα με χρήματα στην πρεσβεία της ΕΣΣΔ, γεγονός που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Ο Prokes έδωσε μια συνέντευξη τύπου σε δημοσιογράφους και λίγες στιγμές μετά το τέλος της, βρέθηκε νεκρός στο μπάνιο του δωματίου του με μια σφαίρα στο κεφάλι. 

Αίρεση ή πείραμα, το People's Temple είναι σίγουρα ένα περιστατικό που προκαλεί και σοκάρει. Όποια ερμηνεία του κι αν επιλέξουμε, αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο του πώς ο αμερικανικός καπιταλισμός, οδήγησε με τον έναν, ή τον άλλο τρόπο 908 ανθρώπους, μέσα από μια στρέβλωση (ιδεολογική και ιδεαλιστική) στον θάνατο, πατώντας πάνω στα υπαρκτά και καθόλου μεταφυσικά προβλήματά τους. 

Πηγές: 

• Alternative Considerations of Jonestown and Peoples Temple. San Diego State University. Archived 24 January 2011 
•  "1978: Mass Suicide Leaves 900 Dead". BBC News. 1978-11-18
• Nakao, Annie. "The ghastly Peoples Temple deaths shocked the world." San Francisco Chronicle. 14 April 2005.
• "Police Seek Out Cult 'Hit Squads'", San Francisco Examiner, November 22, 1978
• Taylor, Michael; Lattin, Don (1998-11-13). "Most Peoples Temple Documents Still Sealed". San Francisco Examiner. Archived from the original on 2011-02-13