Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Τρίτη 9 Δεκεμβρίου 2014

Σωφρονιστικό σύστημα εκεί που οικοδομήθηκε ο σοσιαλισμός


Η περίπτωση του Νίκου Ρωμανού, απασχόλησε και απασχολεί τόσο ετούτο τον ιστότοπο όσο και γενικότερα την κοινή γνώμη εδώ και παγκοσμίως. Ζητήματα όπως αυτά που αφορούν στο δικαίωμα του φυλακισμένου στη μόρφωση, δημιουργούν και έναν ευρύτερο προβληματισμό γύρω από το θέμα με διάφορες απόψεις να εκφράζονται από διάφορα μέσα και σε διάφορα επίπεδα.

Η δική μας θέση για το δικαίωμα του Νίκου Ρωμανού στη μόρφωση είναι γνωστή, όπως και για το πώς κατά τη γνώμη μας, χρησιμοποιήθηκε το όλο θέμα για την έντεχνη συσκότιση του ασφαλιστικού και του μνημονίου που χτυπούν ξανά την πόρτα μας. 

Με το άρθρο αυτό επιθυμούμε να παρουσιάσουμε το σωφρονιστικό σύστημα και τις προσβάσεις του σε διαδικασίες μόρφωσης και επανένταξης στις χώρες που οικοδομήθηκε ο σοσιαλισμός. Μια μικρή συγκριτική άλλωστε, με την δική μας κατάσταση, δεν θα έβλαπτε...


Σωφρονιστικό σύστημα Κούβας


Το Κομπινάδο δελ Εστε είναι το μεγαλύτερο σωφρονιστικό κατά­στημα της Κoύβας και βρίσκεται στην επαρχία Μαγιαμπέκε, κοντά στην Αβάνα. Ο αντισυνταγματάρχης Ροέλις Οσόριο, διευθυντής των φυλακών, εξηγεί στην εφημερίδα Γκράνμα ότι εδώ το 27% των κρατουμένων εργάζονται με τη θέληση τους και επ’ αμοιβή. Η εργασία αποτελεί ακριβώς έναν από τους πυλώνες της επανεκπαίδευσης ενόψει μιας κατοπινής κοινωνικής επανένταξης των φυλακισμένων και συγχρόνως έναν τρόπο να επανορθώσουν τις ζημιές που προξένησαν.

Στο Κομπινάδο δελ Εστε λειτουργεί και ένα κέντρο κατάρτισης, όπου παρέχεται εκμάθηση για τα επαγγέλματα του οικοδόμου, του μπετατζή, του ξυλουργού, του ηλεκτρολόγου και του οξυγονοκολλητή. Όπως δηλώνει ο Λουίς Πίνια Pόχας, υπεύθυνος εκπαίδευσης του κέντρου, η εκμάθηση διαρκεί έξι περίπου μήνες και στο τέλος χορηγείται στους μαθητευόμενους ένα δίπλωμα το οποίο ισχύει στη συνέχεια και εκτός φυλακών.

Επίσης, από το 2004 οι κρατούμενοι μπορούν να επιλέξουν και την ειδικότητα του νοσηλευτή, η οποία παρέχεται σε συνεργασία με το υπουργείο Δημόσιας Υγείας. Γι’ αυτό το επάγγελμα, τα κριτήρια επιλογής είναι πιο αυστηρά. Μεταξύ άλλων προϋποθέσεων, οι κρατούμενοι που επιθυμούν να γίνουν δεκτοί σε αυτό το σεμινάριο δεν πρέπει να έχουν διαπράξει απόπειρα κατά της σωματικής ακεραιότητας άλλου άτομου. Τα μαθήματα παρέχονται στο Εθνικό Νοσοκομείο Κρατουμένων, με έδρα το Κομπινάδο δελ Εστε. Το νοσοκομείο αυτό παρέχει τις υπηρεσίες του σε κρατούμενους από όλη την επικράτεια, αν και σε όλα τα καταστήματα κράτησης παρέχεται πρωτοβάθμια ιατρική και οδοντιατρική περίθαλψη και λειτουργούν επίσης θεραπευτήρια για τα άτομα φορείς του AIDS.

Άλλο ένα θετικό σημείο του σωφρονιστικού συστήματος στην Κούβα είναι οι επισκέψεις συζύγων και οικογενειών, στις οποίες έχουν δικαίωμα όλοι οι έγκλειστοι. Επιπλέον, στο Κομπινάδο δελ Έστε λειτουργεί και ένα «οικογενειακό περίπτερο», όπου οι κρατούμενοι μπορούν να περάσουν 24 ώρες με τα πιο κοντινά τους πρόσωπα.

Από τα 200 καταστήματα κράτησης που λειτουργούν στην Κούβα, τα 155 βρίσκονται εκτός των παραδοσιακών προτύπων. Τα λεγόμενα κέντρα εργασίας και σπουδών είναι ανοιχτές φυλακές, χωρίς κελιά και προστατευτική περίφραξη, χωρίς νυχτερινούς προβολείς και τσιμεντένια παρατηρητήρια, από όπου οι κρατούμενοι βγαίνουν για να πάνε να δουλέψουν εκτός φυλακής. Δημιουργήθηκαν από το «Καθήκον Εμπιστοσύνη», ένα σχέδιο στα πλαίσια της «Μάχης των Ιδεών», εμπνευσμένο από την έκκληση του Φιντέλ Κάστρο «να κάνουμε τις φυλακές σχολεία».

Σε ένα από αυτά τα κέντρα, που λειτουργεί στο Σαν Αγουστίν, στην επαρχία Ματάνσας, οι 300 κρατούμενοι επωφελούνται από εξασφαλισμένη δουλειά (με αμοιβή 800 περίπου πέσος το μήνα), άδειες για να βλέπουν τις οικογένειες τους, συχνότερο επισκεπτήριο και πιο χαλαρά συστήματα ασφάλειας. Από την άλλη πλευρά όμως, πρέπει να ανταποκρίνονται σε μια αυστηρή πειθαρχία και σε ένα σύστημα ελέγχου και θετικής επιρροής, με προορισμό την επανένταξη τους στην κοινωνία.

Σε αυτό το καθεστώς ελάχιστης αυστηρότητας, υπό το οποίο εκτίει την ποινή του ο μισός σχεδόν έγκλειστος πληθυσμός της χώρας, έχουν πρόσβαση είτε άτομα που δεν αντιπροσωπεύουν σοβαρό κίνδυνο, είτε άτομα που επέδειξαν καλή διαγωγή. Αποτελεί τμήμα του κλιμακωτού σωφρονιστικού συστήματος της Κούβας, όπου κανείς μεταφέρεται από φυλακές μεγίστης ασφαλείας, ασφαλείας και ελάχιστης ασφαλείας (κλειστά καταστήματα) ως τα ανοιχτά κέντρα κράτησης. Όλοι οι τρόφιμοι των κέντρων εργασίας και σπουδών εναλλάσσουν τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες με την κοινωνικά και προσωπικά επωφελή επαγγελματική απασχόληση, κυρίως στον κατασκευαστικό τομέα, τη γεωργία ή τη βιομηχανία. Οι κρατούμενοι έχουν έτσι την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν στην πράξη τις γνώσεις που αποκτούν στα κέντρα κατάρτισης των «ανοιχτών φυλακών», όπου ακριβώς η κατάρτιση αποτελεί ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας του συστήματος.


Το κέντρο εργασίας και σπουδών στο Σαν Χουάν του Πινάρ δελ Ρίο παρέχει εκπαίδευση για δώδεκα σχολικές χρονιές και διαθέτει βιβλιοθήκη, αίθουσα εκμάθησης ηλεκτρονικών υπολογιστών και ένα κέντρο κατάρτισης για διάφορα επαγγέλματα. Οι 500 περίπου τρόφιμοι αυτού του κέντρου δουλεύουν σε όλη την επαρχία, κυρίως στην οικοδομή και τη βιομηχανία, σε δουλειές που έχουν σχέση με την ανέγερση κατοικιών για τους πληγέντες από τους τυφώνες ως την κατασκευή τούβλων προς πώληση στον πληθυσμό ή για κοινωνικά έργο. Το σχέδιο αυτό βρίσκει μεγάλη απήχηση στον πληθυσμό και έχει επεκταθεί σε ολόκληρη την επικράτεια. Στην Ορκίτα, στην επαρχία Σιενφουέγος, οι κρατούμενοι στις «ανοιχτές φυλακές» δουλεύουν σε ποικίλες καλλιέργειες, στα πλαίσια ενός γεωργικού προγράμματος.

Σε αντίθεση με ό,τι θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, το ποσοστό αποδράσεων είναι σχεδόν μηδενικό, όπως δηλώνει ο ταγματάρχης Χόρχε Φονσέκα Καλσαδίγια, διευθυντής του κέντρου εργασίας και σπουδών στη Λίμα της Γουαναμπακόα, κοντά στην Αβάνα. Εδώ η δουλειά είναι ακόμα πιο σημαντική, σχολιάζει, διότι ο κρατούμενος βρίσκεται στον προθάλαμο της αποφυλάκισης με αναστολή. Το κέντρο εργασίας και σπουδών της Λίμα έχει συνάψει εργασιακές συμβάσεις με 18 κρατικούς οργανισμούς, επιφορτισμένους με την ανέγερση κατοικιών και την εξυγίανση της πρωτεύουσας, μεταξύ άλλων.


Πηγή: “Ελληνοκουβανικά Νέα”, τ. 112, Απρίλης-Ιούνης 2013




Σωφρονιστικό σύστημα στην ΕΣΣΔ



Η Λαϊκή Επιτροπή για το Δίκαιο της ΕΣΣΔ δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές για το ποινικό δίκαιο ήδη από το 1919. Εκεί, η αρχή της ενοχής ως βάσης της ποινής απορρίπτεται και η ίδια η ποινή χαρακτηρίζεται όχι ως αντίποινο για την ενοχή, αλλά αποκλειστικά ως προστατευτικό μέτρο.

Ο Ποινικός Κώδικας του 1922 είναι παρομοίως απαλλαγμένος από την έννοια της ενοχής. Τέλος, οι "Αρχές του Ποινικού Δικαίου της Ένωσης" που θεσμοθέτησε η Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή της Σοβιετικής Ένωσης εξάλειψαν εντελώς τον όρο "ποινή" και τον αντικατέστησαν με τον όρο "νομικά-διορθωτικά μέτρα άμυνας της κοινωνίας."

Ο μετασχηματισμός της ποινής από αντίποινο σε πρακτικό μέσο για την προστασία της κοινωνίας και σε αναμόρφωση του ατόμου που αποτελεί απειλή για την κοινωνία προαπαιτεί την ολοκλήρωση ενός γιγάντιου οργανωτικού καθήκοντος. Το καθήκον αυτό δεν βρίσκεται απλώς πέραν της σφαίρας της καθαρά δικαιϊκής δράσης αλλά, αν εκπληρωνόταν επιτυχώς, θα καταστούσε την υπόθεση δικαστηρίου και την ετημυγορία του δικαστηρίου εντελώς περιττά πράγματα. Διότι ότι αυτό το καθήκον εκπληρωθεί ολοκληρωμένα, η επιρροή στην κατεύθυνση της αναμόρφωσης δεν θα είναι πλέον απλή "νομική συνέπεια" της ετημυγορίας του δικαστηρίου, όπου έχουν κατατεθεί κάποια τεκμήρια, αλλά θα απαιτεί μια εντελώς ανεξάρτητη λειτουργία ιατρικής και εκπαιδευτικής φύσης.

Είναι αναμφίβολο ότι η εξέλιξή μας προχωρά, και ότι θα συνεχίσει να προχωρά, σ' αυτή την κατεύθυνση. Προς το παρόν όμως, όσο συνεχίζουμε να υπογραμμίζουμε τη λέξη "δικαιϊκό" όταν μιλούμε για μέτρα κοινωνικής άμυνας, όσο οι μορφές της δικαστικής διαδικασίας και του απτού ποινικού κώδικα διατηρούνται, η αλλαγή της ορολογίας θα παραμείνει σε μεγάλο βαθμό τυπική ως μεταρρύθμιση. 

Το γεγονός βεβαίως αυτό δεν διέφυγε της προσοχής των δικαστικών που ασχολήθηκαν με τον ποινικό μας κώδικα. Θα παραθέσω εδώ λίγες μονάχα απόψεις. Ο Πολιάνσκι θεωρεί ότι, στο συγκεκριμένο τμήμα του ποινικού κώδικα, "η άρνηση της έννοιας της ενοχής είναι καθαρά επιφανειακή" και ότι:

ο ζήτημα της ενοχής και του βαθμού ενοχής ανακύπτει καθημερινά στην σημερινή πρακτική των δικαστηρίων μας."

Ο Ισάγιεφ λέει ότι η έννοια της ενοχής

"δεν είναι ξένη προς τον [ποινικό] κώδικα του 1922: διότι εφόσον διαφοροποιείται το εσκεμμένο παράπτωμα από το παράπτωμα εξαιτίας αμέλειας, μέσω της αντιπαράθεσης των δύο αυτών περιπτώσεων, ξεχωρίζει επίσης την ποινή από τα μέτρα κοινωνικής προστασίας με την στενότερη έννοια."

Φυσικά, είναι γεγονός ότι τόσο ο ίδιος ο ποινικός κώδικας, όσο και η δικαστική διαδικασία για την οποία σχεδιάστηκε, διαποτίζονται από την δικαϊική αρχή της ίσης ανταπόδωσης. Τι άλλο αποτελεί το γενικό τμήμα κάθε ποινικού κώδικα (μαζί και του δικού μας) με τις έννοιες της συνέργειας, της συνενοχής, της απόπειρας, της προετοιμασίας, και λοιπά, παρά μια μέθοδο για να ζυγίζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια η ενοχή; Τι είναι η διάκριση ανάμεσα στο εκ προμελέτης και το εξ αμελείας παράπτωμα παρά μια αναφορά σε βαθμούς ενοχής; Ποιο είναι το νόημα της ιδέας της μη ευθύνης (του ακαταλόγιστου) για τις πράξεις κάποιου αν δεν υπάρχει η έννοια της ενοχής; Τέλος, γιατί υπάρχει ανάγκη για όλο το συγκεκριμένο τμήμα αν πρόκειται απλώς για μέτρα κοινωνικής (ταξικά βασισμένης) προστασίας;


Η συνεπής εφαρμογή της αρχής της κοινωνικής προστασίας δεν απαιτεί ιδιαίτερα τεκμήρια (με τα οποία να συνδέεται λογικά ο βαθμός τιμωρίας που ορίζει ο νόμος ή το δικαστήριο), αλλά ακριβή περιγραφή των συμπτωμάτων τα οποία χαρακτηρίζουν την κοινωνικά επικίνδυνη κατάσταση, και ακριβή επεξεργασία των μεθόδων που πρέπει να χρησιμοποιήσει κάθε άτομο για να αποφευχθεί ο κοινωνικός κίνδυνος.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου